تبیین بیانیه گام دوم انقلاب (قسمت پنجم)
افق تمدن اسلامی در گام دوم انقلاب
حمیدرضا ترقی
عزیزان! نادانستهها را جز با تجربهی خود یا گوش سپردن به تجربهی دیگران نمیتوان دانست. بسیاری از آنچه را ما دیده و آزمودهایم، نسل شما هنوز نیازموده و ندیده است. ما دیدهایم و شما خواهید دید. دهههای آینده دهههای شما است و شمایید که باید کارآزموده و پُرانگیزه از انقلاب خود حراست کنید و آن را هرچه بیشتر به آرمان بزرگش که ایجاد تمدّن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمیٰ (ارواحنافداه) است، نزدیک کنید. برای برداشتن گامهای استوار در آینده، باید گذشته را درست شناخت و از تجربهها درس گرفت؛ اگر از این راهبرد غفلت شود، دروغها به جای حقیقت خواهند نشست و آینده مورد تهدیدهای ناشناخته قرار خواهد گرفت. دشمنان انقلاب با انگیزهای قوی، تحریف و دروغپردازی دربارهی گذشته و حتّی زمان حال را دنبال میکنند و از پول و همهی ابزارها برای آن بهره میگیرند. رهزنان فکر و عقیده و آگاهی بسیارند؛ حقیقت را از دشمن و پیادهنظامش نمیتوان شنید .بیانیه مقام معظم رهبری 22 /11/ 97.
ادامه ی انقلاب به کدام جهت؟
جریان شناسی دولتها و جریانهای به قدرت رسیده در کشور در طی گام اول انقلاب ، نشان میدهد که تا کنون گفتمانهای
بعد از انقلاب، هفت نوع دولت به راس کار آمده اند که هر یک دارای گفتمانی مخصوص به خود بوده اند؛
1-با شروع دورۀ نخست وزیری مهندس بازرگان که معتقد به سیاست گام به گام بود، شاهد تقابل دو رویکرد تحوّل انقلابی و سیاست گام به گام هستیم. چالش و مسئلۀ اصلی این دوره، تثبیت قدرت با زمینۀ سیاسی است. این دو رویکرد از سوی نیروهای مکتبی (انقلابی) و دولت موقت یا جریانات محافظه کار و لیبرال نمایندگی می شدند.
2-بعد از سقوط دولت موقت، در شرایط خاص و با روی کارآمدن بنی صدر، این وضعیت در شرایط دیگری تداوم یافت. در واقع؛ جریان انقلابی، با تجربه گرفتن از عوارض سوء رویکرد نیروهای سیاسی غیر انقلابی بر مدیریت انقلاب در دوران دولت موقت، توانست مجلس و شورای عالی قضایی را در اختیار بگیرد؛ اما منازعۀ سیاسی در قوۀ مجریه و ترکیب کابینه، تداوم یافت و با نخست وزیری شهید رجایی، آرایش سیاسی به نفع نیروهای انقلابی تغییر پیدا کرد. در واقع؛ در سه سال اول انقلاب، لیبرال های محافظه کار در دو مقطع، دولت تشکیل دادند. تقابل نیروهای انقلابی و مکتبی با لیبرال ها، به عنوان چالش اصلی انقلاب که تمامی نیروهای اجتماعی و سیاسی فعال جامعه نیز در آن درگیر بودند،
3-با آغاز ریاست جمهوری آیت الله خامنه ای در سال 1360 ؛حضرت امام (ره) در مراسم تنفیذ حکم ایشان در تاریخ 17/7/1360، این دوره را به عنوان آغاز دوران استقرار حکومت اسلامی نام بردند. ولی چون دولت دردست نخست وزیر بود ومجلس موسوی را به ریاست دولت انتخاب کرد ، گفتمان دولت به گفتمان عدالت اجتماعی ازطریق اقتصاد دولتی تغییر کرد که چند پدیدۀ متقارن در سال های پایانی جنگ و دفاع مقدّس، تئوری و گفتمان عدالت اجتماعی از طریق اقتصاد دولتی را با چالش جدّی مواجه ساخته بود. اولین آن، باور به نارسایی و تک بعدی بودن گفتمان عدالت محور و اقتصاد دولت محور بود ودوم اینکه پایان جنگ، الزاماً ضرورت سازندگی را در پی آورد و گویی نظریۀ اقتصادی نوین و رویکردی جدید را می طلبید. از سوی دیگر، مطالبات آزادی خواهانۀ فرهنگی نیز در سمت و سویی متفاوت با طیف حاکمۀ دوران جنگ جستجو می شد.
4-خرده گفتمان سازندگی با شعار توسعه اقتصادی با نگاه به برنامه های اقتصادی لیبرالیستی،
گفتمان سازندگی پاسخی رادیکال از موضع راست به مشکلات عمیق کشور در دوران جنگ و ناکامی های سیاسی بود که دولت مهندس موسوی در حوزۀ اقتصادی داشت. در حقیقت؛ گفتمان سازندگی و مفسّر آن؛ یعنی آقای هاشمی، به صحنه آمد تا گسترۀ سیاسی و حدود مورد پذیرش عملی سیاسی را به طور جدّی به طرف راست بچرخاند. برای انجام این کار، فقط اتّخاذ سیاست های تازه کافی نبود، بلکه نقشه ای سیاسی از نو طراحی و شالوده های سیاسی این نقشۀ تازه پی ریزی شد؛ یعنی بعد از دو دورۀ چهار سالۀ مهندس موسوی، چرخش بنیادینی در سیاستگذاری ها و مواضع دولت اتفاق افتاد که شباهت هایی نیز با دوران قبلی داشت؛ از جمله اینکه زمینۀ عملی مسئلۀ اجتماعی، باز اقتصاد است؛ ولی سمت و سوی آن از اقتصاد عدالت خواه و دولت محور، به اقتصاد بازار آزادولیبرالیستی تغییر پیدا کرد.
5-گفتمان توسعه سیاسی و با نگاه به اجرای برنامه های جامعه شناختی غربی
توسعۀ سیاسی، رویکرد اصلی و گفتمان حاکم بر دولت اصلاحات محسوب می شد که در اعتراض و نقد به سیاست های دوران سازندگی شکل گرفته بود. دولت سازندگی ،کمرنگ تر شدن مقولۀ توسعۀ سیاسی و عدالت اجتماعی بود. دولت اصلاحات به دلیل حضور نیروهای چپ افراطی در بدنۀ دولت، نتوانست در عمل موفق شود. آنها با به وجود آوردن حلقۀ تنگی از روزنامه های معروف به زنجیره ای، هر صدای مخالفی را خفه کرده و اجازۀ نقد را از همه مخالفان گرفته بودند.
6- گفتمان عدالت محوری و پیشرفت مادی و معنوی با تکیه به شعارهای انقلاب اسلامی.
تلاش د رجهت برقراری عدالت، دلبستگی کامل به ارزش های اسلامی، سر دست گرفتن گفتمان انقلاب اسلامی و امام راحل، پر کاری دولت، نفی نظام سلطه، ترک شرمندگی در مقابل غرب، اعادۀ عزّت ملّی، جرئت در ایجاد تحوّل، شجاعت اقدام، جرئت مقابله با فساد، سرکشی به همۀ مناطق، استان ها و شهرهای سراسر کشور، داشتن روحیّه مردمی و تواضع در مقابل مردم و...، عناوین معنادار و پر مغزی بودند که از سوی مقام معظم رهبری خطاب به دولت خدمتگذار به ویژه آقای احمدی نژاد، رئیس جمهور اسلامی ایران ابراز شده است.
احمدی نژاد چهار اصل بنیادین دولت خود را، عدالت گستری، مهرورزی، خدمتگزاری و تعالی و پیشرفت همه جانبۀ کشور، اعلام کرد و از این رو، انطباق یافتگی اهداف و خط مشی های دولت نهم با اهداف و آرمان های انقلاب اسلامی و اندیشه های امام (ره)، بارها مورد ستایش و تحسین رهبر فرزانه انقلاب قرار گرفتند. رویکرد عدالت خواهی و گفتمان عدالت و خدمت در دولت، فصل الخطاب همۀ برنامه ها و لوایح بود . این گفتمان در دوره دوم دولت دچار انحراف شد وعلت عوامل نفوذی منحرف دچار تعارض با سیاستهای کلان نظام شد.
7-گفتمان اعتدال با نگاه به بیرون واستراتژی مذاکره با کدخدا برای پیشرفت وتکیه به شعارهای غیر انقلابی
این گفتمان مشی مذاکره برای حل چالشهای بین المللی با آمریکا را دنبال و سرنوشت اقتصاد کشور را به برجام گره زدوپیشرفت کشور را درگرو گرایش به غرب و فاصله گرفتن از شرق قرار داد که در نتیجه این مشی به بن بست بدعهدی آمریکا خورد و حل مشکلات کشور دچار اختلال گردید.
تحقیقات نشان می دهد که در همۀ این دوره ها، دولت ها در صدد بسط آرمان ها و اهداف انقلاب و امام (ره) بودند؛ اما بروز مشکلات و دشواری ها و شرایط، باعث شده است که اولویت را به یکی از اهداف بدهند و کمتر به اهداف دیگر انقلاب بپردازند. لذا در پیگیری هر کدام از اهداف چند گانۀ انقلاب، وجوهی از دولت دینی و دولت مطلوب در اندیشۀ حضرت امام (جمهوری اسلامی) برجسته ونمایان تر شده است.
دولت های بعد از انقلاب در جمهوری اسلامی، به طور متوالی جانشین هم شدند و تک بعدی و نارسا بودن سیاست های هر کدام از دولت ها، باعث به وجود آمدن و شکل گیری دولت و سیاست های جدید بعدی شده است.
با گذر از این مقدمه این سوال پیش می آید که آیا جمهوری اسلامی ایران در دهه چهارم حیات اجتماعی خود توانسته است که گفتمان مدیریتی داخلی خود را ثبیت کند؟ و اینکه کدام گفتمان توانسته است در این بین خود را به عنوان گفتمان هژمونیک جامعه مطرح کند و خود را بازتولید کند؟
پنج تجربۀ کلان دولت های بعد از انقلاب؛ یعنی: 1. تقابل انقلابیون و میانه روهای محافظه کار و لیبرال، 2. تقابل عدالت خواهی و اقتصاد بازار و بخش خصوصی، 3. تجربۀ سازندگی و توسعه ی اقتصادی و 4. تجربۀ دولت توسعۀ سیاسی وتنش زدائی با آمریکا وغرب و 5-دولت ارزشگراوعدالتخواه بادیپلماسی تهاجمی و ایدئولوزیک ؛ مجموعا تجلی سه نوع تفکری است که در طول گام اول انقلاب حاکم بر اکثریت 12 دوره دولت ها بوده ؛ یعنی:
1- تجدد گرائی اسلامی
2- تجدد گرائی سکولار
3- دولت اسلامی
بنابر این ما از اول انقلاب تاکنون با چالش های زیادی مواجه بودیم که میتوان به تفاوت تفکر دولت بازرگان و حضرت امام (ره)، تفاوت و تقابل بین بنی صدر و حضرت امام(ره)، تفاوت تفکر منتظری و امام راحل، تقابل کارگزاران با تفکرات رهبری و پس از آن در قالب اصلاح طلبان ؛ تقابل این حزب با اندیشه های مقام معظم رهبری اشاره کرد.
چنانچه اختلاف و تقابل سلیقهای باشد مشکلی پیش نمیآید ولی اگر این اختلاف اعتقادی و مبنایی باشد برای حاکمیت دینی خطرآفرین است چرا که کسانی که اختلاف مبنایی دارند حاکمیت دینی را بصورت حداقلی و حداکثری قبول دارند.
نگاه حداقلی به دین اسلام در واقع همان سکولاریسم است، سکولاریسم به معنای جدایی دین از اخلاق، فرهنگ، اقتصاد و سیاست است و در حقیقت به معنای حذف کامل دین از همه ابعاد زندگی بشریت است.
ولذاسه نگاه و نظریه در کشور و بین سیاستمداران و نخبگان وجود دارد که شامل تجددگرایی، تجددگرایی اسلامی و نگاه جامع و کامل یعنی نگاه تمدنی به اسلام و انقلاب اسلامی است.
نظریه تجددگرایی معتقد است که دین ظرفیتی برای حکومت ندارد و یک امر شخصی و فردی است و میگویند
حوزه دین مربوط به حوزه علمیه است و به سیاست و حاکمیت ربطی ندارد.
نظریه تجددگرایی اسلامی هرچند که معتقد به دین است اما نگاهش به دین حداقلی است و در پوششی از
نفاق و شناخت آن مشکل است.
این نظریه به دنبال تبدیل شدن به یک جریان بدلی و جایگزین گفتمان امام(ره) و رهبری است
این جریان بدلی که همسوی منافع غرب است، زمینه ساز جذب جریانهای معارض، معاند، مخالف در عرصه
رقابت سیاسی میشود.
نگاه تجددگرایی اسلامی بسیار خطرناکتر از نگاه تجددگرایی است زیراتبدیل گفتمان تجدد اسلامی به یک
جناح در عرض جناح ولایتمدار و ایجاد زمینه برای سکوت خواص از پیامدهای این نگاه در مقابل نگاه تمدنی به
اسلام است بطوریکه بسیاری از خواص نسبت به فتنه 88 سکوت اختیار کردند همانطور که در صدر اسلام هم
برخی خواص سکوت کردند.
تمدن اسلامی افق مورد نظر رهبری در گام دوم انقلاب
برای دستیابی به تمدن اسلامی دو مرحله از فرآیند انقلاب باید در گام دوم طی شود
1-دولت سازی اسلامی
2-جامعه سازی اسلامی (خودسازی)
درنگاه تمدنی به افق انقلاب اسلامی ؛ نگاه به علم ؛ معنویت , اخلاق؛ اقتصاد ؛ عدالت؛نوع مدیریت ؛استقلال ، آزادی
سیاست خارجی ، مرزبندی با دشمن ، سبک زندگی ؛ تفاوت ماهوی با نگاه تجدد گرا ی سکولار و حتی اسلامی دارد.
لذا تبیین این 7 موضوع از نگاه تمدنی اسلام تفاوت راه آینده انقلاب اسلامی در گام دوم را با روشهای معمول دردولتهای گام اول مشخص خواهد کرد .
یقینا اگر قرار است انقلاب اسلامی زمینه ساز حکومت جهانی حضرت ولی عصر عج باشد ؛ نمیتواند با الگوی تجددگرای سکولار یا الگوی تجدد گرایی اسلامی سامان یابد زیرا این دو روش نه تنها انقلاب را به تمدن اسلامی نمی رسانند بلکه مارا به لیبرال دموکراسی غرب و حداکثر به مالزی یا ژاپن اسلامی میرسانند، و این مطلوب انقلاب اسلامی نیست |