| نویسنده کتاب «شرحی بر حدیث ولایت: فرآیند انقلاب اسلامی»:
محتوای کتاب در جهت درک و فهم عمیق از فرمایشات رهبری است
ترقی گفت: در بیشتر مواقع تنها به نشر مطالب و زدن تیترهای خاص اکتفا می شود، سعی من بر آن بوده این مسیر را به سمت درک و فهم عمیق از فرمایشات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) هدایت کنم چرا که این مسئله باعث جلوگیری از اختلاف نظرات می شود.
به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد،«حمیدرضا ترقی» روز سه شنبه (۳۰ آذر) در آیین خوانش و معرفی کتاب «شرحی بر حدیث ولایت: فرآیند انقلاب اسلامی» که در کتابخانه مرکزی امام خمینی(قدس سره) مشهد مقدس برگزار شد؛ ضمن قدردانی از مدیرکل کتابخانه های عمومی خراسان رضوی برای برگزاری این برنامه در رابطه با هدف از نگارش کتاب بیان کرد:
یکی از دغدغه های همیشگی بنده در مواجهه با فرمایشات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) نوع برخورد و برداشت افراد از سخنان ایشان بوده است. جلوگیری از تهدید تحریف، شیوه استفاده و تفهیم بیانات ایشان در جامعه امروز یک امر ضروری و اجتناب ناپذیر است.
نویسنده کتاب «شرحی بر حدیث ولایت: فرآیند انقلاب اسلامی» افزود: در بیشتر مواقع تنها به نشر مطالب و زدن تیترهای خاص اکتفا می شود، سعی من بر آن بوده این مسیر را به سمت درک و فهم عمیق از فرمایشات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) هدایت کنم چرا که این مسئله باعث جلوگیری از اختلاف نظرات در رابطه با برخورد با مسائل مطرح شده توسط ایشان می شود.
وی با بیان اینکه این کتاب با دو رویکرد توجه به ترتیب زمانی سخنرانی ها در طول سال و تولید پاراگرافهایی با تاکید ایشان از برخی واژه ها و تاریخچه آن، به نگارش درآمده است؛ گفت: توجه به فرمایشات رهبر انقلاب اسلامی با دید پژوهشگرانه گامی موثر در راستای لبیک گویی به «جهاد تبیین» و پاسخگویی به شبهات ایجاد شده است.
ترقی تصریح کرد: درک بنده از سخنان مقام معظم رهبری(مدظله العالی) اینگونه است که سخنان ایشان بسیار هدفمند وعمیق در مسیر مسایل روز است و این نشان دهنده تسلط ایشان به موضوعات مختلف است. همچنین سعی کرده ام علاوه بر جمع بندی محتوا، راهبردهایی نیز برای عملیاتی کردن برخی از امورات بر طبق فرمایشات ایشان استخراج کنم.
متن سخنان حمید رضا ترقی بدین قرار است :
بسم الله الرحمن الرحیم
با تشکر از اداره کل کتابخانه های استان خراسان و شما حضار محترم اعم حقیقی و مجازی
که این توفیق را برای جقیر فراهم کردند .
آنان که در پرتو نور ، گام به بیراهه می نهند – یا راندهء درگه اند یا که به جهل و عمد روانه اند
در سرزمین شهیدان و مهد علم و دین – که رهبرش رهنماو دلیل متقن است.
ره ناشناسی و گام به کام دشمن زدن هلاکت است . حق جویان ولایت ورهبری ،که آگاه به خط امامتند – به یقین بر صراط مستقیم حق و رضای او گام می نهند .
روش مواجهه با سخنان رهبر انقلاب
یکی از دغدغه‌های اینجانب در مواجهه با بیانات رهبر معظم انقلاب، شیوه‌ی استفاده از این بیانات و تفهیم آن در راستای تعمیق گفتمان رهبری یا جریان‌سازی در سطح توده‌های مردمی بود.
عدم مواجهه‌ی صحیح با بیانات رهبر انقلاب همواره به‌عنوان یک آسیب در میان مجموعه‌های فرهنگی انقلابی، خاصه جوانان و سیاسیون مطرح بوده است.
دریک نگاه کلی به نوع نشر سخنان رهبری،غالبا بازنشر بی‌قیدوحاشیه‌ی بیانات رهبری است یا نهایتاً با ارزش افزوده‌ی گرافیکی، تصویری و... دیده می‌شود.
واگویه‌ی صرف بیانات رهبری در هر سخنرانی، بدون پیگیری و استمرار، خود به عاملی فزاینده در مهجور ماندن منویات رهبری تبدیل شده است؛ به‌گونه‌ای که رهبر انقلاب، خود از اینکه جوانان به‌عنوان یکی از مخاطبین اصلی بیانات ایشان گاهی به آن بی‌توجهی می‌کنند، ابراز شکایت می‌نمایند: «در این سخنرانی‌های ما هم گاهی حرف‌های خوبی در گوشه‌وکنار هست، منتها غالباً دقت نمی‌شود و همین‌طور ناپدید می‌گردد.»۱
اگر بنا بر این باشد که در پژوهش منویات رهبرانقلاب، پا را از تکرار فرمایش‌ها فراتر بگذاریم و نیز از برخورد نظری به رویکردی عمل‌گرایانه و کاربردی گذر کنیم، نیازمندیم تا با عینکی «دانش‌پژوهانه» وتبیینی با بیانات معظم له مواجه شویم که این خود مستلزم طی گام‌هایی است که حقیر تلاش کرده ام در طی 24 سال گذشته به آن بپردازم
1-رویکرد ترتیبی و زمانی
هدف از این رویکرد، پیگیری منویات رهبر انقلاب در شرایط زمانی روز است. مخاطبین عام و آحاد مردم عموماً در فهم بیانات رهبری چنین رویکردی دارند. عنصر «زمان» در چنین رویکردی واجد اهمیت زیاد است و بهتبع آن، بیاناتی که حسب شرایط روز بیان می‌شوند، مورد رجوع بیشتری قرار می‌گیرند. بهتبع ضریب اهمیت این سنخ از بیانات برای عموم، در رسانه‌های عمومی نیز چنین برش‌هایی از بیانات بیشتر مورد تأکید قرار می‌گیرند. حال‌آنکه ممکن است در بیانات رهبر انقلاب مباحث عمیق‌تری وجود داشته باشد که عمدتاً به فراموشی سپرده می‌شود. این رویکرد هرچند به‌منظور جریان‌سازی و مطالبه‌گری در جامعه می‌تواند مفید باشد، اما عدم توجه به محتوای سایر قسمت‌های بیانات رهبری، خطر غفلت از مبانی اندیشه‌ی رهبر انقلاب را در پی دارد.
2-رویکرد موضوعی
در این رویکرد که مستلزم تفقه و تدبر در بیانات رهبر انقلاب و پرهیز از مواجهه‌ی سطحی و گزینشی با بیانات ایشان است، باید به‌صورت ویژه مورد استفاده‌ی جوانان و عموم مردم واقع شود. این رویکرد که در بسیاری از متون دینی از جمله آیات و روایات نیز به کار رفته است، منظومه‌ی فکری و هندسه‌ی آرای رهبر انقلاب را در موضوعی خاص مورد تحقیق قرار می‌دهد. برای مثال، موضوع «هنر انقلاب» به‌عنوان یک موضوع مورد پژوهش، انتخاب می‌شود و سیر بیانات رهبر انقلاب درخصوص آن در طول سالیان مختلف احصا می‌گردد. طبعاً در این مدل پژوهش، موضوعات مرتبط با شعر انقلاب، سینمای انقلابی، موسیقی انقلاب، بزرگان هنر انقلاب و نظایر این‌ها، در همه‌ی موقعیت‌ها (و به‌طور خاص در بیانات و پیام‌ها با گروه‌های مرتبط با هنر و رسانه) باید بررسی شوند.
در رویکرد موضوعی،به سخنان مقام معظم رهبری ؛ پس از انتخاب موضوع، عمدتاً به سه پرسش اساسی در آن موضوع پاسخ داد شده که عبارت‌اند از: چیستی، چرایی و چگونگی. در بررسی چیستی مسئله، ماهیت موضوع و ابعاد مفهومی آن در اندیشه و نظرگاه رهبر انقلاب جمع‌آوری می‌شود. در بررسی چرایی، ضرورت موضوع، علل پرداخت به آن و آسیب‌های عدم توجه به موضوع، از منظر ایشان مورد تأکید قرار گرفته برای بررسی چگونگی پرداختن به موضوع نیز راهکارهای عملیاتی و اجرایی برای حل مسئله از دیدگاه رهبر انقلاب مدنظر قرار گرفته است .
مدل مواجهه با بیانات رهبر انقلاب
با توجه به اینکه مجموعه بیانات رهبر انقلاب تعیین‌کننده‌ی مسیر حرکت انقلاب اسلامی و ترسیم‌کننده‌ی جهت‌گیری مطلوب و لازم اجتماع در برهه‌های مختلف زمانی است، لذا بهره‌برداری از این بیانات نیز باید «نظام‌مند» و «هدفمند» باشد. از قضا رهبر انقلاب مشابه همین دغدغه را نسبت به بیانات امام راحل رحمه‌الله دارند «نظرات امام یک مجموعه است و خوشبختانه ثبت شده است و همین است که هست. مثل همه‌ی متونی که از آن‌ها می‌شود تفکر گوینده را استنباط کرد، منتها با شیوه‌ی درست استنباط. شیوه‌ی درست استنباط این است که همه‌ی حرف‌ها را ببینند، آن‌ها را در کنار هم قرار بدهند. توی آن‌ها عام هست، خاص هست، مطلق هست، مقید هست. حرف‌ها را باید با همدیگر سنجید، تطبیق کرد. مجموع این حرف‌ها، نظر امام است. البته کار خیلی ساده‌ای نیست، اما روشن است که باید چه‌کار کنیم. یک کار اجتهادی است که بنشینیم نظر امام را استنباط کنیم،
طبعاً مشابه همین شیوه‌ی مواجهه با بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان راهبر و تبیین‌کننده‌ی رئوس و وظایف بخش‌های مختلف، درحال‌حاضر برای حراست انقلاب،لازم است. اینجانب برای بهره‌گیری هدفمند و کاربردی آرا و نظرات مقام معظم رهبری، ازمدل زیر که برگرفته از مبانی و اصول پژوهش کاربردی و تلفیقی از دو رویکرد ترتیبی و موضوعی است، استفاده کرده ام
الف)- مطالعه‌ی اصل بیانات
اولین گام در فهم روشمند بیانات رهبر انقلاب، مطالعه‌ی اصل بیانات ایشان است. متأسفانه غالباً در مراجعه به بیانات رهبری، به تیترهای کوتاه و اخبار دیدارها بسنده می‌شود؛ حال‌آنکه در گزینش روزنامه‌ای و رسانه‌ای پیام‌های رهبری، بسیاری از منویات راهگشا و تبیینی ایشان که نشان‌دهنده‌ی ابعاد و هندسه‌ی فکری رهبری است، پوشش داده نمی‌شود. یکی از توصیه‌های جدی رهبر انقلاب به دانشجویان نیز که در دیدارهای ایشان با این قشر بارها تکرار شده، همین مسئله است: «عزیزان من، سقف معرفت خودتان را سایت‌های سیاسی و اوراق روزنامه‌ها و پرسه زدن در سایت‌های گوناگون قرار ندهید. سقف معرفت شما این‌ها نیست.»۳
نکته‌ی مهم دیگر در این زمینه، پرهیز از رجوع به منابع غیرمعتبر بیانات رهبری است. آسیب دیگری که در برخورد با بیانات رهبری، امام و بسیاری از بزرگان دیگر شایع است، تعمیم و گسترش اقوال غیررسمی و غیرمستند مواضع یا بیانات ایشان است که خصوصاً در موضع‌گیری افراد و پیروان ایشان تأثیرگذار است. بهترین راه دسترسی به بیانات رهبری، بخش بیانات پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار ایشان است و رهبر انقلاب خودشان نیز از همه خواسته‌اند تا بیانات مندرج در سخنرانی‌های ایشان را به‌عنوان تنها متون ثقه مورد مطالعه قرار دهند: «من آنچه که در سخنرانی‌ها بیان می‌کنم، لبّ نظراتم است. اساسی‌ترین نظراتم همان‌هایی است که شما در سخنرانی‌ها از من می‌شنوید. هیچ نظری درباره‌ی مسائل جاری کشور و مسائل اسلام و مسلمین و مسائل اجتماعی وجود ندارد که من آن را درگوشی به کسی بگویم و نشود آن را در علن گفت.»۴
ب)- تحلیل محتوا
با مطالعه‌ی بیانات رهبری و اشراف کلی نسبت به یک سخنرانی، سعی کرده ام با عینک «پژوهشگرانه» بیانات رهبری را واکاوی نکنم که استفاده از شیوه‌های تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان، از جمله کاربردی‌ترین این روش‌هاست. در این شیوه، که در زمره‌ی روش‌های پرکاربرد پژوهش محسوب می‌شود، داده‌های کلیدی متن مشخص می‌شوند و کلیدواژه‌ها استخراج می‌گردند. با این کار می‌توان بیشترین تأکیدات رهبری را در هر سخنرانی استخراج کرد. به‌این‌ترتیب ارزش‌گذاری دقیقتر و دیدی بسیط‌تر نسبت به منویات رهبری به دست می‌آید؛ چراکه ممکن است بیشترین مانورهای رسانه‌ای رایج بر قسمت‌هایی از بیانات رهبری قرار گیرد که بخش‌های اصلی و محوری سخن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. با این کار می‌توان تأکید اصلی رهبری را در هر دیدار یا پیام معین نمود.
ج)- مفهوم‌شناسی و زمینه‌پژوهی
مفهوم‌شناسی عبارت است از شناخت مفاهیم مورد استفاده در بیانات رهبری و پیدا کردن یک زمینه‌ی ذهنی نسبت به یک مسئله‌ی مطرح‌شده در بیانات. به‌عنوان مثال، در مفهومی نظیر <فتنه> یا«اقتصاد مقاومتی» که در بیانات رهبری به‌عنوان یک کلیدواژه‌ی اصلی قابل مشاهده است، نیازمند آنیم که پیش از تلاش برای مطالبه‌ی منویات رهبری در این زمینه، موضوع را به‌درستی بشناسیم؛ چراکه درک عامیانه از مفاهیم و موضوعات ممکن است به راهکارهای عملیاتی غلطی نیز منجر گردد. کمااینکه نتیجه‌ی یک پژوهش میدانی نشان می‌دهد درک عمومی از واژه های بکار برده شده توسط معظم له تا حدود زیادی برای عموم، مفهوم نیست و لذا بعضا مقاومت نسبت به پذیرش این مفهوم وجود دارد.
برای شناخت مفاهیم، سعی کرده ام پیش از مراجعه به سایر منابع، از تفسیر متن‌به‌متن بیانات (استفاده از سایر بیانات رهبری برای تبیین دیگر بیانات) استفاده کنم؛ چراکه معمولاً رهبر انقلاب پیش از ارائه‌ی موضوعات و مفاهیم مرتبط با نیازهای جامعه، طی دوره‌هایی بدواً تا حدودی به چیستی این مفاهیم می‌پردازند و ابعاد و حدودوثغور تعریف آن را مشخص می‌نمایند.
البته تلاش کرده ام پس از تبیین مفاهیم مورد مطالبه‌ی رهبر انقلاب در سایر سخنان ایشان، در صورت لزوم به بررسی این مفهوم یا مفاهیم متناظر در متون و منابع دینی، گفتمان انقلاب اسلامی، قول امام خمینی ره از بیانات رهبری را هم مورد توجه قرار دهم
همچنین در زمینه‌یابی بیانات رهبر انقلاب، تلاش کرده ام متن سخنان ایشان را در زمینه‌ی هرموضوعی درزمان و مکانهای مختلف بررسی کنم تا در درک بهتر از ابعاد این مسئله راهگشا باشد.
این به مخاطبان شرحی بر حدیث ولایت که میخواهند به تولید منطق حاکم بر بیانات رهبر انقلاب در بپردازند، بسیار کلیدی است؛ چراکه جایگاه رهبر انقلاب این اقتضا را ندارد که الزاماً برای بیان یک گزاره، منطق حاکم بر آن را نیز بیان کنند، بلکه این وظیفه‌ی ماست که تعاریف، علل و زمینه‌های آن را بررسی کنیم تا در گام‌های بعدی، برای تحقق آن تلاش شود.
د)- دسته‌بندی مطالب
پس از آنکه مهم‌ترین مسائل مطرح‌شده در هر دیدار یا پیام رهبر انقلاب را استخراج کرده ام ، سعی کردم موضوعات مختلف را دسته‌بندی و محوربندی کنم. گاهی اوقات این دسته بندی
موجب میشد که یک سخنرانی را در چند مقاله تشریح و تبیین کنم
مطالبه‌گری
واپسین گام و البته مهم‌ترین گام در شرحی بر حدیث ولایت ؛مطالبه‌گری بوده است.
به‌منظور مطالبه‌ی منویات رهبری، پیش از هرچیز تلاش کرده ام مراجع و مصادیق مطالبات معین گردند. برخی مطالبات رهبری به مطالبات اجتماعی ایشان بازمی‌گردد که مخاطب آن توده‌ها، گروه‌های مختلف مردمی هستند وبرخی فعالان عرصه‌های مختلف (فعالان دانشجویی، نخبگان علمی و فعالان اقتصادی، فرهنگی و.دولت کارگزاران نظام ..) هستند.
البته در یافتن رئوس مطالبات رهبری، سعی کرده ام با ارائه راهکارهای عینی وعملی تحقق بیانات رهبری، را مطالبه کنم .
اشتباهی که توسط بسیاری از نهادهای دولتی و غیردولتی تکرار می‌شود. اینست که مواضع و بیانات رهبری در جزوات و بروشورهایی در ادارات گوناگون و نهادهای تابعه در دستورکار قرار می‌گیرد، بی‌آنکه راه‌های تحقق این مطالبات در بخش‌های مرتبط با این نهادها بررسی و تبدیل آن‌ها به عملیات معین در دستورکار قرار گیرد.
رهبر انقلاب از این شیوه‌ی برخورد سطحی با بیاناتشان، از جمله اقتصاد مقاومتی و غیره ، بارها ابراز گلایه کرده‌اند: «از وقتی که این عنوان مطرح شده، شاید هزار مرتبه از طرف مسئولین (با کم‌وزیادش) تأیید شده. مسئولین مختلف، فعالان اقتصادی، حتی فعالان سیاسی، مسئولین دولتی، مجلس، غیره، مکرر گفته‌اند اقتصاد مقاومتی، اقتصاد مقاومتی. خب، خوب است، لکن با اسم و با تکرار زبانی هیچ اتفاقی نمی‌افتد، هیچ اتفاقی نمی‌افتد. با بردن اسم دارو و تکرار اسم دارو هیچ بیماری خوب نمی‌شود. دارو را باید مصرف کرد.»
دست‌آخر اینکه اگر مردم و مسئولان و نخبه گان و ا حزاب و مجامع فرهنگی دغدغه‌مند؛ خود را موظف به پیگیری و تحقق منویات رهبر معظم انقلاب می‌دانند، با یدبارویکرد عالمانه و تحلیلی با این بیانات مواجه شوند، زیرا به اعتقاد حقیر در طی این ربع قرنی که توفیق شرح نوشتن بر سخنان رهبر فرزانه انقلاب را داشته ام ؛ سخنان ایشان روز بروز دقیقتر ؛ عمیقتر ؛ پرمحتواتر
تخصصی تر عالمانه تر ؛ کارشناسانه تر ؛ متقن وخردمندانه تر ؛ حکیمانه و دوراندیشانه تر ؛ ودقیقا منطبق بر مبانی اسلامی و فقهی و علمی ؛است .که هرسخنرانی ایشان حداقل قابلیت یک کتاب شدن را دارد .
امروز بسط گفتمان رهبری وظیفه ای خطیر برای همه ی نیروهای انقلاب و ولایتمدار است
من در طی این ربع قرن ندیده و نشنیده و نخوانده ام که کسی و نویسنده ای ولو با بضاعتی کم
مثل حقیر توانسته باشد برتمام سخنان ایشان مستمر و بدون وقفه شرح نوشته باشد .واین خدارا شاکرم که این توفیق را هنوز از دست ندادم ام .
البته توان وبضاعت مالی نداشتم که بجز چند جلد نمونه این شرح هارا از یادداشت پاورقی به کتاب تبدیل کنم ؛
اولی فرآیند انقلاب بود که بلحاظ نقشه راه انقلاب بسیار مهم بود
دومی تبیین اصولگرایی از دیدگاه ایشان بود
سومی مجلس مطلوب مردم
چهارم دولت مطلوب که در دست اقدام است
پنجم تجربه مذاکره است که در دست اقدام است .
جمعا حدود 1200 شرح را ابتدا تحت عنوان در سایه سار ولایت و بعد تحت عنوان شرحی برحدیث ولابت در هفته تا مه ( شما ) چاپ شده بعضی مقالات هم مثل نسبت رهبری با دولتها در پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری در ذیل مطالب دیگران درج شده است .
درچندین سال توفیق پیدا کردم که سخنان ایشان را در طی سال جمع بندی و عنوان بندی مهم کرده و تحلیلی بر رویکردهای ایشان در سال را با شرحی بر نام وشعار سال تلفیق وارائه دهم که برای کسانیکه خط کلی رهبری در آن سال را میخواهند دریابند بسیار مفید و راهگشا بوده و خواهد بود . |