| «پیگیری »حلقه مفقوده تصمیمات خوب
شرحی برحدیث ولایت حمیدرضا ترقی
ما یک کمبود در کشور داریم که آن مهم است. ما کمبود قانون نداریم، کمبود مقرّرات نداریم، کمبود طرحهای خوب نداریم ــ بسیار طرحهای خوب آمده، رفته، گفته شده، تصویب شده ــ آنچه کمبود داریم «پیگیری» است؛..باید دنبال‌گیری بشود؛ خواهش من این است که دنبال کنید. جلسه خوب است، تصمیم‌گیری خوب است، شوق و ذوق و انگیزه‌ی سران و مدیران بسیار خوب و چیز لازم و مبارکی است امّا کافی نیست. شما که مدیرید، شوق دارید، علاقه دارید، دستور هم میدهید به آن نفر دوّمتان، او هم احیاناً به نفر بعدی دستور میدهد، امّا همین‌طور در طول این فرایند، این دستور تدریجاً ضعیف میشود، ضعیف میشود، و گاهی به جایی میرسد که هیچ اتّفاقی نمی‌افتد ( مقام معظم رهبری ۱۴۰۴/۰۱/۲۶)
موضوع مهم پیگیری تصمیمات از مسائلی است که مقام معظم رهبری قریب به 32 سال است که بدان تاکید و سفارش میکنند :
• این، بد تجربه‌ای است که خدای ناکرده برای مردم به وجود بیاوریم. یعنی این طور باورشان بیاید که «آقا؛ اینها چیزی می‌گویند؛ بعد دنبالش را نمی‌گیرند.» لذا، به وعده‌ها باید عمل کرد. کارها را باید پیگیری کرد. برای خدا، در خدمت مردم. و شما ببینید با همّت و ابتکار و داشتن پشتکار، چه گلستانی درست خواهد شد! چیزی که به هیچ وجه، قابل شکست خوردن نیست ۱۳۷۲/۰۵/۰۷
• پیگیری نکردن، بلایی است که من آن را در بسیاری از جاها میبینم. خوب شروع میکنند، اما تا چند قدم؛ بعد ناگهان می بینید قدمها سست شد؛ بعد هم توقّف؛ گاهی هم برگشت! این عیب است؛ ۱۳۷۹/۱۱/۲۵
• یکی از مشکلات عمده‌ی ما در کشور پیگیری‌نکردن است؛ کار را خوب شروع میکنیم [امّا] پیگیری لازم همیشه وجود ندارد؛ در بعضی از موارد چرا؛ هرجا خوب پیگیری کردیم، به نتایج خیلی خوب رسیدیم، در بسیاری از جاها هم کار، وسط کار متوقّف میشود، پیگیری نمیشود؛ این یکی از مشکلات اساسی است. هرکدام از شماها در بخشهای مختلف، مدیریّتی دارید؛ مدیران کشور باید به این مسئله توجّه کنند که پیگیری بسیار مهم است. ۱۳۹۳/۱۲/۱۷
• الزام بعدی که به نظر من خیلی مهمّ است، «پیگیری جدّی تصمیم‌ها» است. بنده غالباً در جلسات خصوصی با مسئولین محترم که می‌نشینیم صحبت میکنیم، روی این مسئله‌ی پیگیری تأکید میکنم؛ پیگیری خیلی مهم است. گاهی تصمیم‌های خیلی خوبی گرفته میشود امّا چون درست پیگیری نمیشود، تصمیم زمین میماند. همین طرحهای نیمه‌تمامی که ایشان گفتند، ناشی از عدم پیگیری است. خب مثلاً فرض بفرمایید که یک طرح خیلی خوبی در مجلس یا در دولت تصمیم‌گیری شده، دولت شروع به اقدام کرده، باید در ظرف سه سال، چهار سال تمام بشود، [امّا] سیزده سال گذشته، تمام نشده! چرا؟ این نشان‌دهنده‌ی این است که پیگیری نشده و رها شده؛ پیگیری خیلی مهم است. . پس یک الزام هم شد «پیگیری کردن». کارها باید پیگیری بشود؛ مسئولین محترم پیگیری کنند کار را که عمدتاً هم در قوّه‌ی مجریه این کار باید انجام بگیرد۱۴۰۲/۰۱/ ۱۵
چرا پیگیری تصمیمات در کشورماضعیف است؟
ریشه و علل آن چیست؟
پیگیری ضعیف تصمیمات در ایران یک مسئله پیچیده است که ریشه در عوامل متعددی دارد. در اینجا به برخی از علل اصلی آن اشاره میکنم:
الف )-ساختار و نظام اداری
1- ضعف در نظام پاسخگویی: سازوکارهای قوی برای پاسخگویی به عملکرد و نتایج وجود ندارد.
2- مسئولیت‌پذیری افراد و نهادها در قبال تصمیمات اتخاذ شده و اجرای آن‌ها به درستی تعریف نشده است.
3- بروکراسی پیچیده و طولانی: فرآیندهای اداری پیچیده و زمان‌بر، پیگیری و اجرای تصمیمات را دشوار می‌کند. مراحل متعدد و تداخل وظایف بین سازمان‌ها باعث کندی و ناکارآمدی میشود.
4- ناهماهنگی بین دستگاه‌ها: عدم هماهنگی و همکاری مؤثر بین دستگاه‌های دولتی و سازمان‌های مختلف، اجرای یکپارچه و هماهنگ تصمیمات را با مشکل مواجه می‌کند.
5- فساد اداری: وجود فساد در سطوح مختلف اداری، انحراف در اجرای تصمیمات و عدم تخصیص صحیح منابع را به دنبال دارد.
ب)-عوامل سیاسی
6- تغییرات مکرر دولت‌ها و سیاست‌ها: با تغییر دولت‌ها و روی کار آمدن رویکردهای جدید، تصمیمات قبلی ممکن است نادیده گرفته شده یا تغییر کنند. این تغییرات مداوم باعث عدم ثبات و پیوستگی در اجرای سیاست‌ها میشود
7- . اولویت‌های سیاسی: گاهی اوقات، اولویت‌های سیاسی بر اجرای صحیح تصمیمات تأثیر می‌گذارند. تصمیماتی که با منافع گروه‌های خاص در تضاد باشند، ممکن است به درستی پیگیری نشوند.
8- دخالت‌های سیاسی: دخالت‌های سیاسی در فرآیندهای اداری و تصمیم‌گیری، اجرای مستقل و بی‌طرفانه تصمیمات را مختل می‌کند
ج)-عوامل اقتصادی
9- کمبود منابع مالی: تخصیص ناکافی منابع مالی به پروژه‌ها و برنامه‌ها، اجرای کامل و به موقع آن‌ها را با مشکل مواجه می‌کند
10-ناپایداری اقتصادی: نوسانات اقتصادی و تورم، برنامه‌ریزی و اجرای بلندمدت تصمیمات را دشوار می‌کند
11-وابستگی به نفت: اقتصاد متکی به نفت باعث شده تا توجه به سایر بخشهای اقتصادی و توسعه پایدار کم شود و در
نتیجه، اجرای تصمیمات مرتبط با این حوزه‌ها با مشکل روبرو شود. 4.
د)- عوامل فرهنگی و اجتماعی:
12- فرهنگ عدم پاسخگویی: در برخی موارد، فرهنگ سازمانی به گونه‌ای است که پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری در قبال نتایج،
به عنوان یک ارزش تلقی نمیشود.
13- عدم مشارکت عمومی: عدم مشارکت مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد در فرآیند تصمیم‌گیری و پیگیری اجرای آن‌ها، باعث
کاهش نظارت عمومی و افزایش احتمال انحراف در اجرا میشود.
14- ضعف فرهنگ برنامه‌ریزی: برنامه‌ریزی بلندمدت و مبتنی بر شواهد، ودارای ضمانت اجرائی به اندازه کافی در سازمان‌ها و
نهادهای دولتی رایج نیست
.ه)-عوامل قانونی:
15- قوانین و مقررات مبهم و متناقض: وجود قوانین و مقررات مبهم، متناقض و دست و پاگیر، اجرای صحیح تصمیمات را با ابهام
و تفسیرهای مختلف مواجه می‌کند.
16-عدم اجرای صحیح قوانین: حتی در مواردی که قوانین خوبی وجود دارد، عدم اجرای صحیح و قاطع آن‌ها باعث کاهش
اثربخشی تصمیمات میشود
. نتیجه‌گیری: پیگیری ضعیف تصمیمات در ایران یک مسئله چندوجهی است که نیازمند اصلاحات اساسی در ساختار اداری، نظام سیاسی، اقتصاد و فرهنگ است. تقویت نظام پاسخگویی، افزایش شفافیت، مبارزه با فساد، هماهنگی بین دستگاه‌ها، مشارکت عمومی و بهبود فضای کسب و کار، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به بهبود پیگیری و اجرای تصمیمات در ایران کمک کنند.
چگونه باید نظام پاسخگویی را تقویت کرد ؟ پاسخگویی یک مفهوم غربی نیست؛ یک مفهوم اسلامی است. بعضی‌ها از هر چیزی خوششان بیاید، سعی می کنند آن را به گونه یی به فراورده های افکار و مدنیت غربی منسوب کنند.
نه، پاسخگویی یک حقیقت اسلامی است؛ این همان مسؤولیت است. مسؤولیت، یعنی هر انسانی در هر مرتبه یی که هست، در درجه‌ی اول از خود سؤال کند، ببیند رفتار و گفتار و تصمیم گیری او تحت تأثیر چه بود؛ عاقلانه و بر اساس پرهیزگاری بود، یا خودخواهانه و برای شهوات و اغراض شخصی بود. اگر انسان توانست وجدان خود را آرام کند و به ندای اندرون خود پاسخ گوید، خواهد توانست به دیگران هم پاسخگو باشد. «انّ السّمع والبصر و الفؤاد کلّ اولئک کان عنه مسؤولا» ۱۳۸۳/۰۱/۲۶
تقویت نظام پاسخگویی در هر سازمانی، چه دولتی و چه خصوصی، نیازمند یک رویکرد جامع و سیستماتیک است. در اینجا به چند راهکار کلیدی برای تقویت نظام پاسخگویی اشاره میکنم:
1- تعریف دقیق مسئولیت‌ها و اختیارات: تشریح وظایف: هر فرد و واحد سازمانی باید به طور دقیق بداند که مسئول چه وظایفی است و در قبال چه نتایجی پاسخگو خواهد بود. شرح وظایف باید شفاف، قابل اندازه‌گیری و متناسب با اهداف سازمان باشد.
2- تفویض اختیار: به موازات تعریف مسئولیت‌ها، باید اختیارات لازم برای انجام وظایف نیز به افراد و واحدها تفویض شود. عدم تناسب بین مسئولیت و اختیار، پاسخگویی را غیرممکن می‌کند.
3- تدوین شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI): برای هر وظیفه و هدف، شاخص‌های کلیدی عملکرد تعریف کنید تا بتوان عملکرد افراد و واحدها را به طور عینی و قابل اندازه‌گیری ارزیابی کرد.
4- . ایجاد سازوکارهای شفافیت: انتشار اطلاعات: اطلاعات مربوط به عملکرد، بودجه، تصمیمات و فعالیت‌های سازمان باید به طور منظم و قابل دسترس برای عموم منتشر شود.
5- دسترسی آزاد به اطلاعات: امکان دسترسی آزاد به اطلاعات برای همه ذینفعان (مردم، رسانه‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد و غیره) فراهم شود.
6- گزارش‌دهی منظم: گزارش‌دهی منظم و دوره‌ای در مورد عملکرد سازمان، پیشرفت پروژه‌ها و نحوه استفاده از منابع، به صورت شفاف و قابل فهم برای همه ذینفعان انجام شود. 3. تقویت سازوکارهای
7- نظارت و بازرسی: ایجاد واحدهای نظارتی مستقل: واحدهای نظارتی مستقل و بی‌طرف برای بررسی عملکرد سازمان و انطباق آن با قوانین و مقررات ایجاد شود. بازرسی دوره‌ای و تصادفی: بازرسی‌های دوره‌ای و تصادفی از فعالیت‌های سازمان برای شناسایی نقاط ضعف و تخلفات انجام شود. رسیدگی به شکایات: سازوکاری برای دریافت و رسیدگی به شکایات مردمی و کارکنان سازمان در مورد عملکرد و تخلفات ایجاد شود.
8- . ایجاد مشوق‌ها و تنبیه‌ها: مشوق‌های عملکردی: عملکرد خوب باید با مشوق‌های مادی و غیرمادی (مانند ارتقاء، پاداش، تقدیر و غیره) تشویق شود. تنبیه‌های متناسب: عملکرد ضعیف و تخلفات باید با تنبیه‌های متناسب (مانند توبیخ، جریمه، تعلیق و غیره) مجازات شود. ارزیابی عملکرد: ارزیابی عملکرد باید به صورت عینی، منصفانه و بر اساس شاخص‌های کلیدی عملکرد انجام شود.
9- تقویت فرهنگ پاسخگویی: آموزش و آگاهی‌بخشی: آموزش و آگاهی‌بخشی به کارکنان در مورد اهمیت پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری، و همچنین حقوق و تکالیف آن‌ها، ضروری است. ترویج ارزش‌های اخلاقی: ترویج ارزش‌های اخلاقی مانند صداقت، امانت‌داری، عدالت و مسئولیت‌پذیری در سازمان، فرهنگ پاسخگویی را تقویت می‌کند. رهبری الگو: رهبران سازمان باید با رفتار خود، الگو و نمونه‌ای از پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری باشند. 6.
10- استفاده از فناوری‌های نوین: سیستم‌های مدیریت عملکرد: استفاده از سیستم‌های مدیریت عملکرد مبتنی بر فناوری اطلاعات،حکمرانی هوشمند . امکان رصد و ارزیابی عملکرد افراد و واحدها را به صورت دقیق و به موقع فراهم می‌کند. پلتفرم‌های گزارش‌دهی آنلاین: ایجاد پلتفرم‌های گزارش‌دهی آنلاین برای انتشار اطلاعات و دریافت بازخورد از ذینفعان، شفافیت و مشارکت را افزایش میدهد. ابزارهای نظارت و بازرسی الکترونیکی: استفاده از ابزارهای نظارت و بازرسی الکترونیکی، امکان رصد و کنترل فعالیت‌های سازمان را به صورت دقیق و کارآمد فراهم می‌کند. 7.
11- اصلاح قوانین و مقررات: رفع ابهامات و تناقضات: قوانین و مقررات باید شفاف، واضح و بدون ابهام باشند تا امکان تفسیرهای مختلف و فرار از مسئولیت کاهش یابد. تقویت ضمانت اجرا: ضمانت اجرای قوانین و مقررات باید قوی و مؤثر باشد تا تخلفات به طور جدی مجازات شوند. تسهیل دسترسی به عدالت: دسترسی به عدالت برای همه افراد باید آسان و بدون تبعیض باشد تا بتوانند در صورت تضییع حقوق خود، به مراجع قضایی مراجعه کنند. با اجرای این راهکارها، می‌توان نظام پاسخگویی را در سازمان‌ها و نهادهای مختلف تقویت کرد و به بهبود عملکرد، افزایش اعتماد عمومی و کاهش فساد کمک کرد. |