اصلاح امور جامعه با نیت صادقه
شرحی برحدیث ولایت حمیدرضا ترقی
یکی از درخواستهای ما در این ماه که در دعاهای مأثور منعکس است، نیّت صادقه است؛ در دعای روزهای ماه مبارک رمضان [آمده]: وَ القُوَّةَ وَ النَّشاطَ وَ الاِنابَةَ وَ التَّوبَةَ ... وَ النِّیَّةَ الصّادِقَة.( مصباحالمتهجّد و سلاحالمتعبّد، ج ۲، ص ۶۱۱) این نیّت صادقه خیلی مهم است. صادقانه قرار بگذاریم با خودمان، با خدای خودمان که در راه درست، راهی که اعتقاد داریم راه صحیح است، قاطعانه، بدون احساس خستگی حرکت کنیم؛ (مقام معظم رهبری درجمع مسئولان نظام 23/1/1401 )
أحسن النیّات یا نیّت صادقه
در روایتی از وجود مقدّس و نورانی حضرت صادق علیه السّلام می خوانیم: «صَاحِبُ النِّيَّةِ الصَّادِقَةِ صَاحِبُ الْقَلْبِ السَّلِيمِ لِأَنَّ سَلَامَةَ الْقَلْبِ مِنْ هَوَاجِسِ الْمَحْذُورَاتِ بِتَخْلِيصِ النِّيَّةِ لِلَّهِ فِي الْأُمُورِ كُلِّهَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ يَوْمَ لا يَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ[ سوره شعراء/ آیه ٨٨ و ٨٩ ]». صاحب نیّت صادقه صاحب قلب سلیم (سالم از هر گونه شرک و کفر و آلودگی به گناه) است، چراکه سلامت قلب از وساوس شیطان که باید از آن برحذر بود، به سبب خالص نمودن نیّت برای خداوند در تمامی امور تحقّق می یابد، خداوند عزّ و جلّ می فرماید: در آن روز كه مال و فرزندان سودى نمى بخشد، مگر كسى كه با قلب سليم به پيشگاه خدا آيد. (بحار الأنوار (ط - بيروت) ج ٦٧ ص ٢١٠)
بنا بر این هر کسی توفیق نیّت صادقه را ندارد مگر آن که صاحب قلب سلیم باشد. سلامت قلب در صاحبان آن به یک اندازه نیست. در واقع قلب سلیم نشانه ی مرتبه ای از طهارت نفس است که هر چه مجاهده ی انسان با شیاطین انس و جن و نفس امّاره بیشتر باشد، درجه و رتبه ی او در این مقام بالاتر خواهد بود.
ذوات مقدّس پنج تن آل عبا و نُه فرزند از اولاد حضرت سیّد الشّهدا علیهم السّلام هستند که همگی امامان معصوم اند، این ها کسانی هستند که در اوج مراتب قلب سلیم بوده و هیچ مخلوقی از مخلوقات پروردگار هم رتبه ی ایشان نیست، و پس از ایشان انبیاء الهی هستند که بعد از اهل بیت علیهم السّلام در مراتب بعدی عصمت قرار دارند. البته انبیاء الهی نیز در مراتب سلامتِ قلب با هم متفاوت اند،
پس از آن در میان بندگان صالح پروردگار، هر کس موفّق به تحصیل سلامت قلب شده و در هر درجه ای از آن که قرار گرفته باشد، به همان میزان از نیّت صادقه در اعمال خود بهره دارد. سایر انسان ها که اکثریّت را تشکیل می دهند، تا زمانی که قلبشان حداقلّ به أدنی مراتب سلامت نرسد، در نهایت در زمره ی کسانی خواهند بود که صاحب نیّت حَسَن هستند.
رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: (قبولیِ) اعمال تنها به سبب نیّت هاست و برای هر کس چیزی (ثبت) است که آن را نیّت کرده است. و باید بنده در تمام حرکت و سکون خود نیّتش را (از أغراض دنیوی و شیطانی) خالص کند چراکه اگر چنین نکند در زمره ی غافلان خواهد بود و خدای تعالی غافلان را این گونه توصیف نموده است: آنان فقط همچون چهارپايانند، بلكه گمراه ترند.( وَ قالَ الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ وَ لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى. وَ لَا بُدَّ لِلْعَبْدِ مِنْ خَالِصِ النِّيَّةِ فِي كُلِّ حَرَكَةٍ وَ سُكُونٍ إِذْ لَوْ لَمْ يَكُنْ بِهَذَا الْمَعْنَى يَكُونُ غَافِلًا وَ الْغَافِلُونَ قَدْ وَصَفَهُمُ اللَّهُ بِقَولِهِ إِنْ هُمْ إِلاَّ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِيلاً)
به همین جهت به هر میزان که انسان در امور روزانه و فعّالیّت های خود از نیّت خالص و نیکو دور باشد، به همان میزان در خواب غفلت به سر برده و مشمول آیات مذّمت قرآن که در وصف اهل غفلت نازل شده است قرار خواهد گرفت. اساساً همان طور که پیش از این بیان شد، این نیّت های انسان هستند که به اعمال او رنگ و بوی خدایی و یا دنیوی و شیطانی می دهند، لذا غفلت از نیّت درست و الهی، قطعاً روی عمل انسان تأثیر گذار است. یکی از خصوصیّات شیاطین آن است که از غفلت بنی آدم برای گمراهی او بهره می برند. گناهان بشر همیشه در زمانی اتّفاق افتاده که از یاد خدا و عمل برای او غافل شده است، همچون صیّدی که به گاهِ غفلت به دام صیّاد می افتد و صیّادان همیشه در انتظار زمان غفلتِ صید به سر می برند تا او را به چنگ آورند.
یکی از راه کارهای مهمّ و اساسی جوامع غربی برای جلوگیری از بیداری ملّت ها، همین است که ایشان را به سرگرمی های مختلف و به قول قرآن کریم «لهو و لعب» مشغول سازند تا پیوسته در خواب غفلت به سر برند، و در این میان سردمداران کفر و دنیاپرستی و تشنگان قدرت و ثروت، به تاراج ارزش ها و دارایی های آن ها بپردازند. این راه کاری است که شیطان به ایشان آموخته و البته غفلت مردم دنیا بدان دامن زده است.
افسوس که این مزرعه را آب گرفته/ دهقان مصیبت زده را خـواب گرفته
نیت صادقه موجب اصلاح امورمیشود
قال علی علیه السلام: وَ لَوْ انَّ النَّاسَ حینَ تَنْزِلُ بِهِمُ النِّقَمُ وَ تَزُولُ عَنْهُمُ النِّعَمُ فَزِعُوا الی رَبِّهِمْ بِصِدْقٍ مِنْ نِیاتِهِمْ وَ وَلَهٍ مِنْ قُلُوبِهِمْ لَرَدَّ عَلَیهِمْ کلَّ شارِدٍ وَ اصْلَحَ لَهُمْ کلَّ فاسِدٍ(نهجالبلاغه، خطبه 177 )
اگر مردم آنگاه که بلاها نازل می شود و نعمت ها سلب می گردد، با صدق نیت و قلب پر محبت به خداوند در پیشگاه او حاضر شوند و تضرع کنند، خداوند آنچه از دستشان رفته به آنها باز خواهد گرداند و هر مفسده ای را برایشان اصلاح خواهد کرد.
نشانههای نیت صادق در انسان
منظور از نیت آن چیزی است که انسان را حرکت میدهد و به عمل وامی دارد. نیت باید علامت داشته باشد. در کتاب «مصباحالشریعه و مفتاحالحقیقه» که منسوب به امام صادق(ع) است چند نشانه برای نیت صادقه ذکر شده است. اولین نشانه این است که احساس حیا در وجود انسان شکل میگیرد. یعنی اینکه انسان شرم کند از او خطایی سر بزند. دومین نشانه این است که نفس انسان از دست او در رنج باشد(و نفسه منه فی تعب) و سومین نشانه نیت صادق این است مردم از دست او احساس امنیت و راحتی بکنند(الناس منه فی راحه)
نیّت صادقه این است. اگر انشاءالله شما در این ماه نورانی این نیّت صادقه را در خودتان ایجاد کنید و تقویت کنید، این یک کمکی خواهد بود، یک توانی خواهد بود برای ادامهی راه در طول دوران مسئولیّتتان و این نیّت صادقه شما را کمک خواهد کرد که حرکت کنید و پیش بروید. مقام معظم رهبری 23/1/1401 |