| منشور دستگاه انسان سازی
شرحی برحدیث ولایت حمیدرضا ترقی
مقام معظم رهبری امام خامنه ای :
چه منطقی پشت سر آموزش و پرورش، این دستگاه عظیم، قرار دارد؟ نه فقط در کشور ما؛ در همه‌ی کشورهای دنیا. اینکه یک تشکیلات به این عظمت درست میکنند، یک لشکر فرهنگی در واقع به وجود می‌آید از دانش‌آموز و معلّم و کارمندان گوناگون و مدیران مختلف، منطق این کار چیست؟ میدانیم پاسخ مجملش را. منطق، انسان‌سازی است؛ ( در دیدار با مسئولین آموزش و پرورش 11/6/99)
هدف دستگاه آموزش و پرورش
تربیت انسان شایسته
مادّه‌ی خامی که کودکِ مثلاً شش‌ساله و هفت‌ساله است، وارد این کارخانه میشود و دوازده سال در این کارخانه زیر و رو میشود و یک محصولی، یک برون‌دادی باید از این کارخانه خارج بشود؛ آن برون‌داد چیست؟ انسان شایسته؛ منتها تعریف «انسان شایسته» در مکاتب مختلف، تفکّرات مختلف، کشورهای مختلف، جوامع مختلف، مختلف است؛ همه «انسان شایسته» را یک جور نمیدانند؛ برای همین هم هست که نوع آموزشها و پرورشها در جوامع گوناگون، یکسان نیست. امام خامنه ای 11/6/99
تعریف انسان شایسته
اگر بخواهیم به طور خلاصه در چند جمله که متناسب با آموزش و پرورش هم هست، آن انسان طراز اسلامی‌ای را که توقّع هست آموزش و پرورش او را تربیت کند معرّفی کنیم، این جور تعریف میکنیم که انسانی باشد با این خصوصیّات: 1-اوّلاً مؤمن باشد؛ ایمان اوّلین شرط است.
2-ثانیاً خردمند باشد؛ یعنی عقل را به کار بگیرد. «لَعَلَّکُم تَعقِلون»(۲) در قرآن ببینید چقدر هست!
3-ثالثاً اندیشمند باشد؛ یعنی فکر کند. عقل فقط برای پیدا کردنِ راه‌های عملیِ زندگی نیست؛ عمده برای فکر کردن و اندیشیدن است، که این از دانشمند شدن مهم‌تر است. اگر بخواهیم دانشمندان خوبی داشته باشیم، باید اندیشمندان خوبی داشته باشیم. بعد، دانشمند شدن و کسب علم؛ این هم یک خصوصیّت است.
4- مجاهد و اهل عمل باشد؛ یعنی نشستن و حرف زدن و صرفاً فکر کردن و حرّافی کردن کافی نیست، باید اهل عمل باشد که حالا در این زمینه هم بحثهای زیادی وجود دارد. عمل هم عمل مجاهدانه و پیگیر [است]؛ همان [عملی] که در عرف شرع مقدّس اسلام «جهاد» گفته میشود که آن وقت این جهاد در اینجا جهاد فی‌سبیل‌الله است، جهادِ موردِ ترغیبِ شرع است.
5- انسانِ باانصافی دربیاید،
6-[انسانِ] بانظمی دربیاید،
7-متخلّق به اخلاق اسلامی دربیاید؛
اینها خصوصیّات انسانی است که ما توقّع داریم در آموزشی که شما میدهید و پرورشی که شما میکنید، یک چنین انسانی به وجود بیاید.
قبلا نیز معظم له در دیدار دیگر 13/2/95فرموده بودند:
مهمترین شاخصهای که باید در تربیت دانش‌آموزان مد نظر قرار گیرد،
8-شکل‌گیری «هویت مستقل، عزتمند و دینی» در نسل آینده است.
9- باید نوجوانان و جوانان کشور را به‌گونه‌ای تربیت کنیم که به‌دنبال سیاست، اقتصاد و فرهنگ مستقل باشند و هرگونه وابستگی در این مسائل مذموم به‌شمار بیاید.
10- احیای «شاخصهای ممتاز و مفاهیم جریان‌ساز» در دانش‌آموزان را یکی دیگر از وظایف سنگین معلمان و آموزش‌وپرورش دانستند و گفتند:ایمان، اندیشه‌ورزی، مشارکت و همکاری اجتماعی، و اصلاح الگوی مصرف از جمله‌ی این شاخصهای برجسته است که باید در نسل آینده رشد پیدا کند.
11-رهبر انقلاب اسلامی، «تحمل مخالف» را یکی دیگر از شاخصهای برجسته برای نسل آینده برشمردند و گفتند: تحمل مخالف در جامعه نهادینه نشده است زیرا تا فردی مختصر طعنه‌ای می‌زند، با مشت به سینه‌ی او کوبیده میشود؛ این، یعنی عدم تحمل مخالف.
12-حضرت آیت‌الله خامنه‌ای «ادب و مؤدب بودن» و
13-«تدین و اشرافی بار نیامدن» را از دیگر شاخصهای مورد نیاز برای تربیت دانش‌آموزان دانستند و تأکید کردند: نهادینه کردن این شاخص‌ها در نسل آینده و فرهنگ‌سازی درباره‌ی آنها از وظایف بزرگ معلمان و آموزش‌وپرورش است.
دردیدار دیگر فرمودند:
اگر میخواهیم نسلی به‌وجود بیاید که
14-اعتمادبه‌نفس و انضباط اجتماعی داشته باشد؛
15-یک نسل مسؤولیت‌پذیر و باعرضه و باکفایت برای کارهای بزرگ،
16-یک نسل دارای ابتکار،
17-یک نسل مهربان و بدون احساس انتقام‌گیری در درون خانواده‌ی بزرگ جامعه،
18-یک نسل فداکار،
19-یک نسل پُرکار،
20-یک نسل کم اسراف و دور از اسراف؛ ،
راه و کلیدش آموزش و پرورش است. برای تربیت چنین نسلی، آموزش و پرورش باید مهیا و مناسب باشد.12/2/84
الزامات تربیت چنین نسلی در آموزش و پرورش:
الف)- صلاح سیاستهای اجرائی آموزش و پرورش
چه دانشهایی را تعلیم بدهیم؟ فکر کردن را چگونه به آنها تعلیم بدهیم؟ چگونه تخلّق به اخلاق اسلامی را به آنها تعلیم بدهیم؟ یعنی چگونگیِ کار؛ این مهم است. با چه شیوه‌ای، چه معارفی لازم است داده بشود؟ چون تعلیم و تربیت است، در تعلیم چه دانشهایی لازم است؟ در تربیت چه نوع عملی و شیوه‌ی کاری مورد نیاز است؟ هر کدام به چه اندازه؟ در چه سطحی؟ به وسیله‌ی چه جور معلّمینی؟ همه‌ی اینها لازم است که برنامه‌ریزی بشود؛
ب)- مشخّص کردن اهداف کلان، راهبردهای کلّی، سیاستهای عملی، و برنامه‌های اجرائی
ج)- لزوم ترمیم و بروزرسانیِ سند تحوّل بنیادین آموزش و پرورش
د)- ضرورت زمان‌بندی و وجود شاخص پیشرفت در برنامه‌ی جامع اجرائی
ه)- لزوم رعایت صلاحیّتها در جذب و گزینش معلّم
و)- ضرورت اهتمام به فعّالیّتهای پرورشی
متأسّفانه مدّتها است که با همه‌ی تأکیدی که در این زمینه شده، بحث پرورش، بحث عقب‌مانده است؛ یعنی واقعاً به مسئله‌ی پرورش، به بخش پرورش توجّه لازم و اهتمام لازم نشده، که باید بشود. حالا در قضیّه‌ی فضای مجازی و ارتباط دور و مانند اینها، این معنا یک مقداری بیشتر مهم خواهد بود؛ باید روشها و قالبهای جدیدی را پیدا کنید برای اینکه بتوانید ان‌شاءالله آن جنبه‌ی پرورش را در آموزش و پرورش، در بین این میلیونها نوجوانی که در اختیار شما هست، تأمین کنید.
ز)-جلوگیری از نفوذ عوامل دشمن در آموزش و پرورش
همین سند ۲۰۳۰؛ که متأسّفانه در کشور ما هم به آن توجّه شد، الان هم شنیده‌ام گوشه‌کنار بعضی از اجزای این سند همین طور به وسیله‌ی بعضی آدمهای ناباب یا غافل دارد اجرا میشود و دنبال میشود -و این را خواهش میکنم آقای وزیر به طور جد دنبال کنند- چه که ما خبر داریم بی سر و صدا و بدون هیاهو دارند کتابهای درسی را، وضع معلّمین را، آموزشها را [تغییر میدهند،] افرادی را جدا میکنند از بین مجموعه و میبرند در کشورهای خودشان یک چند صباح تربیت میکنند برمیگردانند. در آموزش و پرورش میخواهند نفوذ پیدا کنند. این به نظر من خیلی مهم است. لازم است که یک حسّاسیّتی در زمینه‌ِی نفوذ دشمن همه پیدا کنند، همه [حسّاسیّت] داشته باشند و مراقب باشند.
دشمنان انقلاب با انواع ابزارهای نوین ارتباطی تلاش کرده‌اند تا نسل جوان امروز را از ارزشهای انقلاب دور سازند.از آنجایی که ما همگی مدیون این انقلاب اسلامی و فداکاری ایثارگرانی هستیم که این ودیعه‌ی الهی را بدست ما رسانده‌اند باید در جهت حفظ ارزشهای آن و انتقال این ارزشها به فرزندانمان تلاش نماییم.11/6/99
تربیت نسل آینده از مسائل مهم و زیربنایی هر جامعه ای است
انقلاب اسلامی ایران، بزرگترین تحول در قرون اخیر است که با ارزشهای ناب و اصیل اسلامی همراه بوده است و به همین دلیل همواره در معرض تهاجم فرهنگ غرب قرار داشته است و دشمنان با انواع ابزارهای نوین ارتباطی تلاش کرده‌اند تا نسل جوان امروز را از این ارزشها دور ساخته و فرهنگ انقلابی را در میان آنها کمرنگ سازند.
دهه شصتی‌های دیروز که دهه‌ی فجر را با تزئین دیوارهای کلاس و درست کردن روزنامه دیواری جشن می‌گرفتند حالا باید برای فرزندانشان شیرینی این دوران را وصف کنند و آنها را با دوران افتخار آمیز و حماسه ساز دیروز آشنا سازند تا پاسدار ارزشهای دینی و اسلامی باشند.
بنیان گذار انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی (قدّس سرّه الشریف) در بیانی به اهمیت تربیت نسل‌های آینده در جهت حفظ مقاصد انقلاب اشاره کرده و می‌فرمایند: «ما نباید قناعت به این بکنیم که در عصر خودمان جمهوری اسلامی محقق شده است. ما برای عصرهای بعد باید حالا فکر کنیم. یعنی ما همان طوری که خودمان مقاصدی داریم و روی آن مقاصد این نهضت را کردیم، اعقاب ما هم همان مقاصد را دارند و آنها هم احتیاج دارند به اینکه اجتماع داشته باشند، بینش داشته باشند که بتوانند این چیزی را که شماها بدست آوردید آنها نگهداری کنند و آن قضیه تربیت و تعلیم است که تربیت و تعلیم باید طوری باشد که مسیرش همین نهضت باشد و دنباله‌ی همین مسائلی که درست کردید باشد».) صحیفه امام، ج۸، ص۳۶۲(
از آنجایی که ما همگی مدیون این انقلاب اسلامی و فداکاری ایثارگرانی هستیم که این ودیعه‌ی الهی را بدست ما رسانده‌اند باید در جهت حفظ ارزش های آن و انتقال این ارزش ها به فرزندانمان تلاش نماییم.
نهادینه کردن ارزش ها در جامعه، نیاز به برنامه‌ریزی و سازماندهی دارد و مسئولیت این مقوله بر عهده کلیه‌ی نهادهای فرهنگیِ در جامعه، مخصوصا آموزش و پرورش است و باید کار کلیدی و مبنایی انجام پذیرد.
دستگاه تعلیم و تربیت به عنوان عظیم‌ترین نهاد فرهنگی، آموزشی و تربیتی کشور، رسالتِ پرورش و بالندگی نسل آینده را بر دوش دارد.
آموزش‌های صحیح، جامع و کاربردی نوجوانان و جوانان از مقطع ابتدایی تا سطوح عالی دانشگاه و حوزه، بهترین و تاثیر گزارترین راهکار انتقال و تبلور مفاهیم و ارزش های انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است.
امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) بر نقش تربیتی دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه و مراکز تربیتی و تبلیغی و وحدت آنها در سیاست گزاری و برنامه ریزی تاکید فراوانی داشتند و کارآمدی آنها را در تربیت انسانهای مومن ارزیابی کرده و فرموده‌اند: «اگر ما و شما دست به دست هم بدهیم و جوانها را مومن و متقی بار بیاوریم، مملکتمان تا آخر احیاء میشود».)صحیفه امام، ج۷، ص۴۷۲ (
سالهاست رهبر معظم انقلاب نسبت به این مهم به مسئولان نظام آموزش و پرورش تذکر داده و رهنمود داده اند . از انحلال و تضعیف معاونت پرورشی در دولت اصلاحات گله و خواستار تقویت آن شدند از 4سال پیش نسبت به سند 2030 که متاسفانه توسط دولت فعلی برخلاف مصالح کشور امضا شده اعتراض و هشدار داده اند ولی متاسفانه دولتهای لیبرال و تکنوکرات و اصلاح طلب و اعتدال بی توجه به این مهم نسل جوان را از ارزشهای اسلامی و انقلابی دور کرده و روز بروز بر حذف متون دینی و انقلابی اصرار داشته اند امیدواریم بتوانند پاسخ این کوتاهی ها و ترک فعل های واجب را درپیشگاه خدا و امام امت و رهبری و ملت بدهند . |